W dniu 04.10.2022 r. Ministerstwo Finansów opublikowało najnowsze „Wytyczne dotyczące stosowania jednolitych wskaźników makroekonomicznych”. Link do nich znajduje się na końcu artykułu. Dokument ten z całą pewnością jest bardzo użyteczny dla przedsiębiorstw wodociągowo-kanalizacyjnych, ponieważ zawiera przydatne dla potrzeb kalkulowania taryf za wodę i ścieki wskaźniki makroekonomiczne na cztery lata do przodu. Pozwala zatem skalkulować niezbędne przychody dla wszystkich lat obowiązywania nowej taryfy. Zdaniem Państwowego Gospodarstwa Wodnego Wody Polskie to właśnie te wytyczne powinny być stosowane przez przedsiębiorstwa wod-kan. Warto jednak mieć świadomość tego, co na ten temat znaleźć można w obowiązujących przepisach prawa.
Zgodnie z treścią § 8 ust. 1 Rozporządzenia Ministra Gospodarki Morskiej i Żeglugi Śródlądowej z dnia 27 lutego 2018 r. w sprawie taryf, wzoru wniosku o zatwierdzenie taryfy oraz warunków rozliczeń za zbiorowe zaopatrzenie w wodę i zbiorowe odprowadzanie ścieków (dalej jako rozporządzenie taryfowe) średnioroczny wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych czyli tzw. wskaźnik inflacyjny powinien być zastosowany wprost do kosztów wynagrodzeń oraz świadczeń na rzecz pracowników i to jedynie w przypadku braku zawarcia zakładowego układu zbiorowego pracy (który oczywiście jest zarejestrowany zgodnie z Prawem pracy). Wskaźnik ten nie musi być wykorzystywany do kalkulacji wartości pozostałych kosztów eksploatacji i utrzymania.
Tutaj zgodnie z treścią § 8 ust. 1 pkt 3 rozporządzenia taryfowego powinny być to planowane lub obowiązujące stawki na lata obowiązywania taryfy. Oczywistością jest, iż wymienione w treści tego przepisu obowiązujące stawki mają pierwszeństwo przed planowanymi, jeśli tylko mogą być wykorzystane w odniesieniu do potrzebnego okresu. Planowane stawki zawsze są jakimś szacunkiem i mogą odbiegać od rzeczywistych wartości, które pojawią się w przyszłości. Często jednak zdarza się tak, że obowiązujące na podstawie danej umowy stawki nie pokrywają się z całym trzyletnim okresem obowiązywania nowej taryfy. Wtedy należy ustalić ich wartość na okres wybiegający poza ten określony w umowie. Wtedy zgodnie z treścią omawianego przepisu należy oszacować i zaplanować je w taki sposób, aby w jak najwierniejszy sposób gwarantowały przedsiębiorstwu wodociągowo-kanalizacyjnemu pokrycie uzasadnionych kosztów. Przy braku szczegółowej kalkulacji idealny do tego celu jest średnioroczny wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych (CPI), czyli tzw. wskaźnik inflacji. Jest on łatwo dostępny i oficjalnie publikowany przez wiele instytucji finansowych. Dużo ciężej jest go zatem zakwestionować niż w przypadku ustalenia jego wielkości na podstawie indywidualnych szacunków.
Fakt, iż średnioroczny wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych wymieniony jest w treści § 8 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia taryfowego jako obligatoryjny do wykorzystania dla potrzeb szacowania kosztów wynagrodzeń oraz świadczeń na rzecz pracowników, w przypadku kiedy w przedsiębiorstwie nie ma zawartego zakładowego układu zbiorowego pracy nie oznacza, iż nie może być on wykorzystany także w kalkulacji innych kosztów przedsiębiorstwa wod-kan, np. kosztów zużycia energii elektrycznej. Oczywiście z wyłączeniem kosztów materiałów i usług transportowych, gdyż wtedy zgodnie z treścią § 8 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia taryfowego należy zastosować średnioroczny wskaźnik cen produkcji sprzedanej przemysłu.
Czy istnieje alternatywa dla wytycznych MF?
Pewną interesującą pozycją wydaje się raport o inflacji wydawany przez Narodowy Bank Polski trzy razy w roku. Od 2011 roku są to miesiące: marzec, lipiec oraz listopad. Raport ten zawiera między innymi projekcję inflacji na rok bieżący i dwa pełne lata po nim następujące. Na pierwszy rzut oka widać już pewne mankamenty w porównaniu do omawianych wyżej wytycznych. Po pierwsze – prognozowany okres jest dużo krótszy i nie obejmuje całego okresu obowiązywania nowej taryfy. Po drugie – brak jest w nim danych odnośnie wskaźnika cen produkcji sprzedanej przemysłu. Nie przekreśla to jednak szansy na wykorzystanie go w kalkulacji niezbędnych przychodów. Najważniejsza jego zaleta to aktualność danych, gdyż publikowany jest regularnie co 4 miesiące. Raport o inflacji jest dokumentem przedstawiającym ocenę Rady Polityki Pieniężnej dotyczącą przebiegu procesów makroekonomicznych wpływających na inflację. Przedstawiona w rozdziale 4. raportu projekcja inflacji i PKB stanowi jedną z przesłanek, na podstawie których Rada Polityki Pieniężnej podejmuje decyzje w sprawie stóp procentowych NBP. Omawiane wcześniej wytyczne służą głównie do oszacowania maksymalnego limitu wydatków jednostek sektora finansów publicznych na dane zadanie. Moim zdaniem powoduje to pewnego rodzaju błąd niedoszacowania tych wskaźników w celu wywiązania się Ministra Finansów z zasady równowagi budżetowej, mającej na celu wyrównanie dochodów z wydatkami budżetowymi.
W tabeli poniżej zestawiono wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych (CPI) z dwóch dokumentów: raportu o inflacji NBP z lipca 2022 r. oraz wytycznych Ministerstwa Finansów z października 2022 r. Link do omawianego raportu o inflacji znajduje się na końcu artykułu. Gwoli wyjaśnienia dane z wytycznych dla zachowania porównywalności zostały przedstawione w ujęciu procentowym rok do roku. W dokumencie Ministerstwa Finansów oryginalnie przedstawiona jest średnioroczna dynamika cen towarów i usług konsumpcyjnych. Raport o inflacji na 72. stronie zawiera prognozowane dane zarówno w rozbiciu na kwartały jak i całe lata. Moim zdaniem z ogromnym prawdopodobieństwem można przyjąć, iż kolejny raport o inflacji, który zostanie opublikowany w listopadzie tego roku zawierać będzie dużo wyższe wskaźniki niż te zaprezentowane poniżej.
Zgodność z rozporządzeniem taryfowym
Źródłem danych odnośnie średniorocznego wskaźnika cen towarów i usług konsumpcyjnych wskazanym w § 8 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia taryfowego są: ustawa budżetowa oraz Wieloletni Plan Finansowy Państwa. Oczywiście tylko i wyłącznie w zakresie kosztów wynagrodzeń oraz świadczeń na rzecz pracowników - o czym wspominałem powyżej. Co ciekawe aktualne wartości wskaźnika cen towarów i usług konsumpcyjnych w latach 2022 - 2025 nie są zgodne z Wieloletnim Planem Finansowym Państwa na lata 2022 - 2025. Link do omawianego planu znajduje się na końcu artykułu. Aktualny Wieloletni Plan Finansowy Państwa opublikowany został w dniu 27.04.2022 r. a dane odnośnie wskaźnika CPI znajdują się na 12. stronie w Tabeli 1 jako "Inflacja". Wartości tam wskazane na poszczególne lata to: 5,1 (2021 rok); 9,1 (2022 rok); 7,8 (2023 rok); 4,8 (2024 rok) oraz 3,5 (2025 rok). Są więc one zgodne jedynie z wytycznymi dotyczącymi stosowania jednolitych wskaźników makroekonomicznych z kwietnia 2022 r., które zostały opublikowane w dniu 29.04.2022 r.
Co do zgodności z drugim źródłem wskazanym w rozporządzeniu taryfowym, czyli ustawą budżetową również nie obyło się bez pewnych problemów. Uzasadnienie do projektu ustawy budżetowej na rok 2023 zostało opublikowane w dniu 04.10.2022 r. Link do niego znajduje się na końcu artykułu. W uzasadnieniu tym na 273. stronie w Tablicy 1 znajdują się dane odnośnie cen towarów i usług konsumpcyjnych, które oczywiście są zgodne z najnowszymi wytycznymi MF opublikowanymi tego samego dnia. Projekt ustawy budżetowej nie jest jednak ustawą budżetową. Jest to zasada, która ma ogólne zastosowanie. Ustawa budżetowa, mimo, że w wielu aspektach specyficzna, nie może podlegać innym zasadom. Żaden projekt aktu prawnego nie może być traktowany jako pełnoprawny, ogłoszony w Dzienniku Ustaw akt prawny. Ustawa budżetowa na rok 2023 zostanie ogłoszona zapewne w pierwszych miesiącach 2023 roku. Przykładowo ustawa budżetowa na rok 2021 została ogłoszona 29.01.2021 r. a na rok 2022 - 04.02.2022 r.
Tak więc, wartości wskaźników makroekonomicznych w aktualnych (z października 2022 r.) wytycznych dotyczących stosowania jednolitych wskaźników makroekonomicznych nie mają oparcia w przepisach § 8 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia taryfowego. Podobnie jak te, z raportu o inflacji NBP. Jednak jedynie w przypadku kosztów wynagrodzeń oraz świadczeń na rzecz pracowników - po raz kolejny to podkreślam, gdyż jest to kluczowe. W przypadku pozostałych kosztów eksploatacji i utrzymania, o których wspomina § 8 ust. 1 pkt 3 rozporządzenia taryfowego należy jedynie zaplanować ich wartość. I można to zrobić w dowolny, byleby racjonalny, sposób. Może być to przykładowe użycie wskaźników z raportu o inflacji NBP dla dwóch pierwszych lat obowiązywania nowej taryfy, a dla trzeciego roku z wytycznych Ministerstwa Finansów. Nie sposób chyba odmówić zarówno jednemu, jak i drugiemu podmiotowi olbrzymiej fachowości w kwestii wskaźników makroekonomicznych.
Raport o inflacji NBP - Lipiec 2022
Wieloletni Plan Finansowy Państwa - lata 2022 - 2025
Uzasadnienie do projektu ustawy budżetowej na rok 2023
Autor: Marcin Błędzki