Znaną jest sytuacja, iż Dyrektorzy Regionalnych Zarządów Gospodarki Wodnej Państwowego Gospodarstwa Wodnego Wody Polskie w decyzjach odmawiających zatwierdzenia taryf za wodę i ścieki przywołują argument polegający na krytyce umieszczania przez przedsiębiorstwa wodociągowo-kanalizacyjnej ujemnej marży zysku w Tabeli C załączanej do uzasadnienia wniosku o zatwierdzenie taryfy. Zdaniem organu regulacyjnego nie ma możliwości, by w realnie poniesionych kosztach wykazać ujemną marżę zysku, gdyż jak zaznacza organ - sama nazwa wskazuje, że powinna być to wartość dodatnia. W przypadku ujemnej wartości marży zysku, czyli poniesienia straty przedsiębiorstwa wod-kan powinny wykazywać wartość zerową w tej pozycji. Nie sposób zgodzić się z prawidłowością takiego wymogu. Tym bardziej, że w ewidentny sposób stwarza się pozory dużo lepszej kondycji finansowej przedsiębiorstwa wodociągowo-kanalizacyjnego.
Zarzuty Prezesa PGWWP oraz Dyrektorów RZGW opierają się między innymi na tym, iż zgodnie z § 6 ust. 1 rozporządzenia taryfowego powinno się wykazywać realnie poniesione koszty a nie ma możliwości, aby w realnie poniesionych kosztach wykazywać ujemną marżę zysku. Należałoby się zastanowić, czym owa realność tak właściwie jest w odniesieniu do marży zysku. Zgodnie z treścią § 7 ust. 1 rozporządzenia taryfowego jej wartości nie planuje się na podstawie kosztów poniesionych w okresie obrachunkowym poprzedzającym wprowadzenie nowej taryfy (stanowi bowiem treść § 6 ust. 1 pkt 7 rozporządzenia taryfowego niewymienionego właśnie w treści § 7 ust. 1 tegoż rozporządzenia). Wysokości marży zysku zapewniającej ochronę interesów odbiorców usług przed nieuzasadnionym wzrostem cen nie powinno się planować w sposób bezpośredni na podstawie pewnego rodzaju ponoszonych kosztów. Jeśli już, to od pewnej sumy niezbędnych przychodów (które nie zawsze są przecież kosztami) i raczej bliżej jest tutaj do narzutu niż do marży. Tym samym jej wartość może być zarówno dodatnia jak i ujemna. Zwłaszcza, że odnosi się do wykonania, czyli w dużym uproszczeniu, do różnicy pomiędzy osiągniętymi przychodami a poniesionymi kosztami. Powinna ona być właśnie realnym wynikiem działalności przedsiębiorstwa wodociągowo-kanalizacyjnego związanego ze zbiorowym zaopatrzeniem w wodę i zbiorowym odprowadzaniem ścieków, czyli dokładnie tym, co regulowane jest za pomocą zatwierdzanych przez organ regulacyjny taryf.
Sposób obliczania realnej marży zysku
Wypełnienie lewej strony Tabeli C, czyli kolumn 2-4, dotyczy wykonania z okresu obrachunkowego poprzedzającego wprowadzenie nowej taryfy. Mimo tytułu tych kolumn nie dotyczy to przychodów, a niezbędnych przychodów (jest to oczywista omyłka). W uproszczeniu można uznać, iż są to uzasadnione koszty powiększone o marżę zysku. Jedynym sposobem, aby wskazać wartość w pozycji "marża zysku" w odniesieniu do wykonania czyli historycznych wartości wynikających z ksiąg rachunkowych prowadzonych zgodnie z zasadami rachunkowości jest odjęcie od wartości historycznych przychodów wartości historycznych uzasadnionych kosztów. Warunkiem koniecznym, aby to zrobić jest posiadanie ewidencji księgowej przychodów związanych stricte ze zbiorowym zaopatrzeniem w wodę i zbiorowym odprowadzaniem ścieków, a zatem bez przychodów związanych z usługami pozataryfowymi (np. budowa przyłączy, plombowanie wodomierzy dodatkowych, itp.) czy też tzw. hurtową sprzedażą wody lub ścieków. Różnica stanowić będzie realną marżę zysku, czyli realny wynik. Może być on ujemny, jeżeli poniesiona została strata bądź dodatni, jeżeli osiągnięty został zysk. Nie ma innej możliwości wykazania realnej wartości osiągniętego wyniku, która musi zostać wskazana w pozycji "marża zysku".
Forsowane przez organy regulacyjne oraz Prezesa Wód Polskich podejście uniemożliwia ukazanie realnej straty z danych historycznych, co w nieprawidłowy sposób przedstawia sytuację finansową przedsiębiorstwa wod-kan w okresie obrachunkowym poprzedzającym wprowadzenie nowej taryfy. Dane historyczne nie powinny być w żaden sposób modyfikowane. Powinny wynikać z ewidencji księgowej i przedstawiać realną sytuację przedsiębiorstwa wodociągowo-kanalizacyjnego. Takie informacje powinny być bardzo istotne dla organu regulacyjnego.
Obowiązkowa analiza marży zysku
Zgodnie z treścią art. 24c ust. 1 pkt 2 ustawy o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków: „Organ regulacyjny, w terminie 45 dni od dnia otrzymania wniosku, o którym mowa w art. 24b ust. 2 analizuje zmiany warunków ekonomicznych wykonywania przez przedsiębiorstwo wodociągowo-kanalizacyjne działalności gospodarczej, w tym marżę zysku, oraz weryfikuje koszty, o których mowa w art. 20 ust. 4 pkt 1, pod względem celowości ich ponoszenia w celu zapewnienia ochrony interesów odbiorców usług przed nieuzasadnionym wzrostem cen”. Przepis ten wyraźnie wskazuje, że analizie przeprowadzanej przez organ regulacyjny podlega marża zysku jako pewien rodzaj zmiany warunków ekonomicznych wykonywania przez przedsiębiorstwo wod-kan działalności gospodarczej. Trudno nazwać analizą coś, co w odniesieniu do marży zysku miałoby ograniczyć się do sprawdzenia tego, czy przedsiębiorstwo wodociągowo-kanalizacyjne zastosowało marżę zysku w wysokości przykładowo 3% czy też 5% zsumowanych wartości niezbędnych przychodów w odniesieniu do okresu obowiązywania nowych taryf. Natomiast sprawdzenie tego, czy wnioskowane podwyżki umotywowane są np. poniesioną realnie stratą w latach poprzednich, co wykazane byłoby właśnie w tabeli C w kolumnach 2-4 jako ujemna marża, posiada już wszelkie znamiona analizy zmiany warunków ekonomicznych. Gdyby przedsiębiorstwo wod-kan nie mogło wykazywać ujemnej wartości marży zysku to jego sytuacja finansowa, która jest bardzo istotna, zostałaby zafałszowana. Nawet jeśli przedsiębiorstwo wod-kan „poprawi” wniosek taryfowy według zaleceń organu regulacyjnego czy też Prezesa PGWWP i zamiast ujemnej marży wskaże wartość „0” to w żadnym wypadku nie powinno zrezygnować z opisania prawdziwego stanu rzeczy w uzasadnieniu bądź w komentarzu pod tabelą C wyjaśniającym znaczenie owej zerowej pozycji. Informacja taka powinna zawierać wyraźną uwagę, iż ze względu na oczekiwanie organu regulacyjnego przedsiębiorstwo wod-kan wykazało w kolumnach 2-4 Tabeli C zerową wartość marży zysku pomimo poniesienia realnej straty o wartości ... zł.
Informacja taka powinna być znana organowi regulacyjnemu ze względu na swoją istotność. Należy dochować staranności, aby być w stanie udowodnić fakt, że organ regulacyjny posiadał taką wiedzę. Może być to pomocne przy odwołaniu do Prezesa PGWWP bądź sprzeciwie czy skardze do sądu administracyjnego. Jeżeli przedsiębiorstwo wod-kan wykazuje ujemną wartość marży zysku w załączonej do uzasadnienia Tabeli C to oznacza nic innego, jak zbyt niskie ceny ustalone już w poprzednim wniosku taryfowym. Poziom wyjściowy dla akceptowanych przez Wody Polskie podwyżek, który wynosi poniżej 10% łącznie przez trzy lata obowiązywania nowej taryfy, powinien być tym samym dużo wyższy.
Autor: Marcin Błędzki